สืบจากส้วม : “นางใน” กับ “อุโมงค์”
| dc.creator | สถาบันพิพิธภัณฑ์การเรียนรู้แห่งชาติ. ฝ่ายมิวเซียมสยาม. แผนกพัฒนาและบริหารงานนิทรรศการ | |
| dc.date | 2010 | |
| dc.date.accessioned | 2023-09-13T04:09:47Z | |
| dc.date.available | 2023-09-13T04:09:47Z | |
| dc.description | ”นางใน” กับ “อุโมงค์” ในเขตพระราชฐานชั้นในของพระบรมมหาราชวัง มีข้าราชบริภารที่เป็นหญิง ซึ่งเรียกว่า “นางใน” อยู่เป็นจำนวนมาก ดังนั้น จึงต้องสร้างสถานที่ขับถ่ายไว้โดยเฉพาะ มีชื่อเรียกว่า “อุโมงค์” จากคำบอกเล่า มี 4 สมมุติฐาน เกี่ยวกับอุโมงค์ดังนี้ สมมติฐานที่ 1 สมัย ต้นรัตนโกสินทร์ ที่ตั้ง ริมแม่น้ำ นอกกำแพงวัง ระบบที่ใช้ ถ่ายบนน้ำ “อุโมงค์ในสมัยต้นรัตนโกสินทร์ ซึ่งรื้อทิ้งไปแล้วนั้น ปลูกลงแม่น้ำเจ้าพระยา เมื่ออกจากประตูวัง จะมีทางเดินเป็นกำแพงก่ออิฐถือปูนทึบไม่มีหน้าต่าง พุ่งยาวออกจากประตูวังไปโผล่แม่น้ำเจ้าพระยา รูปร่างอุโมงค์หรือเรือนถ่ายสมัยนั้นเป็นเรือนไม้หลังใหญ่ กั้นเป็นคอกๆ นั่งถ่ายได้ครั้งละหลายคน เพราะถ่ายลงในแม่น้ำ” สมมติฐานที่ 2 สมัย ต้นรัตนโกสินทร์ ถึงรัชกาลที่ 5 ที่ตั้ง ระหว่างกำแพงวังชั้นในและชั้นนอก ระบบที่ใช้ ถ่ายบนดิน อุโมงค์สมัยต้นรัชกาลที่ 5 น่าจะตั้งอยู่ระหว่างกำแพงชั้นนอกกับชั้นในของพระบรมมหาราชวัง การไปอุโมงค์นั้น สาวชาววังจะใช้ประตูกำแพงชั้นในที่เจาะเฉพาะ มีโขลนหรือทหารหญิงเฝ้าทางเดินไปยังอุโมงค์เป็นทางฉนวน คือเป็นกำแพงสูงตลอดทั้งสองข้างป้องกันการหลบหนี ส่วนการขับถ่ายในอุโมงค์สมัยนี้ ควดว่าจะเป็นการนั่งถ่ายบนดิน สมมติฐานที่ 3 สมัย รัชกาลที่ 5 ที่ตั้ง ภายในกำแพงวังชั้นในด้านทิศตะวันตก ระบบที่ใช้ ถ่ายลงร่อง ด้านล่างเป็นท่อระบายออกแม่น้ำ ในสมัยรัชกาลที่ 5 “ลักษณะอุโมงค์นี้เป็นอาคารชั้นเดียว ก่ออิฐถือปูนแบบโบราณหนาทึบ หลังคาเป็นรูปจั่วปูนปั้นเป็นแท่งตรงๆขึ้นไป เหมือนมีแต่กำแพงตั้งขึ้นไปรับ ตัวอาคารตั้งหันหลังแนบชิดอยู่กับแนวกำแพงพระราชบานชั้นกลางด้านทิศตะวันตก ทางใกล้ๆกับประตูศรีสุดาวงศ์ ค่อนข้างจะยาวและกว้างใหญ่พอที่จะรับรองผู้ต้องการมาใช้สถานที่เปลื้องทุกข์ได้พร้อมๆกัน คราวละหลายๆคน มีท่อสำหรับไขน้ำเข้าออก ให่ถ่ายเทสิ่งโสโครกลงไปตามท่ออุโมงค์ใต้พื้นดินลอดไปออกแม่น้ำได้ตลอดเวลา สมมติฐานที่ 4 สมัย ปลายรัชกาลที่ 5 ที่ตั้ง ภายในกำแพงวังชั้นในด้านทิศตะวันตก ระบบที่ใช้ ถ่ายลงถังเท ต่อมาเพื่อความเหมาะสม พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว จึงโปรดให้สร้างอุโมงค์ใหญ่ คืออุโมงค์ที่บรรยายไว้ในเรื่องสี่แผ่นดิน เป็นสิ่งก่อสร้างลักษณะเป็นอุโมงค์ทึบพุ่งยาวออกจากกำแพงวังมีปากทางเข้า อยู่บริเวณริมกำแพงพระราชวังด้านใต้ ใกล้ประตุศรีสุดาวงศ์ อุโมงค์ที่สร้างในสมัยนี้จะมีถังตั้งไว้ข้างล่างตลอดแถว สำหรับรับอุจจาระ และจะมีผู้นำไปเทภายหลัง | |
| dc.description | [cover](https://archives.museumsiam.org/uploads/r/national-discovery-museum-institute-ndmi/6/0/b/60b300f67d389647b4083e4b8f752f2f0558133cd54b322d9549b47db86a77eb/TH-NDMI-EXH-TMP-05-03-007_142.jpg) | |
| dc.identifier | https://archives.museumsiam.org/exh-tmp-05-03-007 | |
| dc.identifier | 007 | |
| dc.identifier.uri | https://onesearch.museumsiam.org/handle/search/33617 | |
| dc.subject | ส้วม | |
| dc.subject | อุโมงค์ | |
| dc.subject | ข้าราชบริภาร | |
| dc.subject | นางใน | |
| dc.title | สืบจากส้วม : “นางใน” กับ “อุโมงค์” | |
| punsarn.source | Digital Archives | |
| punsarn.source.uri | https://archives.museumsiam.org/exh-tmp-05-03-007 |